Gif in de bollenstreek

Vrolijk gekleurde bollenvelden: ze zijn oer-Hollands, ze trekken veel toeristen en het levert onze economie jaarlijks 1,2 miljard euro op. Maar de keerzijde is de enorme hoeveelheid landbouwgif, die nodig is om de bloembollen te beschermen tegen schimmels en insecten. Dat gif komt in de lucht en in het oppervlaktewater. Artsen, toxicologen, milieudeskundigen en burgers maken zich grote zorgen. ZEMBLA onderzoekt de gezondheidsrisico’s langs de bollenvelden.

Dat het ongezond is om groente en fruit te eten waar teveel bestrijdingsmiddelen op zitten, weten veel mensen wel. Maar er is weinig bekend over de pesticiden die zich via de lucht verspreiden. Of het nou gaat om de teelt van maïs, aardappelen, bieten of bloembollen, bijna elke boer spuit bestrijdingsmiddelen tegen schadelijke bacteriën of schimmels. Gif dat verwaait en verdampt.
Toxicoloog prof. L. Reijnders in ZEMBLA: ‘Wij gebruiken in Nederland heel erg veel bestrijdingsmiddelen. Veel meer dan in bijna alle andere landen. We zijn samen met Japan en België recordhouder per hectare wat we aan bestrijdingsmiddelen gebruiken.’

De teelt van bloemen heeft zich de afgelopen jaren sterk uitgebreid, ook buiten de traditionele Bollenstreek. In Drenthe bijvoorbeeld bedraagt de lelieteelt meer dan 700 hectare. En nergens wordt zoveel gif gebruikt als bij de lelies.
Hans van der Heijden uit het Drentse Vledder is een van de grootste leliekwekers van ons land. Per jaar verkoopt hij meer dan 25 miljoen bollen. Hij legt uit dat de bloembol niet zonder bestrijdingsmiddelen kan. Van der Heijden: ‘Als we dat niet zouden doen, dan zouden ze verrotten. We hebben net zolang doorgekruist en veredeld, dat we steeds zwakkere planten maken. De hele samenleving wil graag een mooie bos bloemen en daarvoor hebben we veel beschermingsmiddelen nodig.’

Door verwaaiing en verdamping komt veel landbouwgif in de lucht terecht. Dit blijkt onder meer uit publicaties van de Gezondheidsraad.
De kleine gifdeeltjes kunnen zich kilometers ver verspreiden en neerdalen in de tuinen en huizen.
Cor Koning uit het Noord-Hollandse Zijpe richtte tien jaar geleden de actiegroep Houd Zijpe Leefbaar op. Koning gaat namens een groep verontruste burgers op onderzoek uit en klopt aan bij de GGD en bij de lokale overheid. Maar daar krijgt Koning te horen dat hij niet moet zeuren, dat bloeiende bollen prachtig zijn en veel toeristen aantrekken. Maar Koning wil weten wat het gif met zijn gezondheid doet en stapt naar kinderarts professor P. Sauer in Groningen. Sauer zegt in ZEMBLA dat het met name effect heeft op kinderen die nog in ontwikkeling zijn: ‘We weten dat als deze kinderen op deze leeftijd worden blootgesteld aan deze stoffen, dat het een schadelijk effect heeft.’

Research: Manon Blaas.
Samenstelling en regie: Ton van der Ham.
Eindredactie: Kees Driehuis.

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel Gif in de bollenstreek is uitgezonden op zaterdag 8 januari door de VARA en NTR.