De overbodige griepprik

De afgelopen weken hebben 4 miljoen mensen in Nederland een griepprik gekregen. De griepprik is gratis voor ouderen en mensen met een chronische ziekte, maar kost de overheid jaarlijks 55 miljoen euro. Volgens het RIVM, dat verantwoordelijk is voor de vaccinatiecampagne, beschermt de prik tegen de ernstige gevolgen van influenza. Maar klopt dat eigenlijk wel? Hoe effectief is het vaccin? Griepdeskundigen uiten daarover in ZEMBLA hun twijfels.

Eigenlijk weet niemand precies hoe goed het griepvaccin werkt. Er is namelijk nooit goed onderzoek naar gedaan. In 2006 publiceert de Cochrane Collaboration, een onafhankelijke organisatie waarbij wetenschappers van over de hele wereld zijn aangesloten, hierover een vernietigend artikel. Ze hielden alle onderzoeken tegen het licht en kwamen tot de slotsom dat er helemaal geen bewijs is dat de griepprik doet waarvoor die is bedoeld, namelijk longontsteking en sterfte voorkomen. Deze conclusie heeft de Cochrane Collaboration in juni van dit jaar in een nieuw artikel bevestigd. Hoogleraar innovatie en medische biotechnologie H. Schellekens zegt hierover in ZEMBLA: "De studies bleken zo slecht uitgevoerd, dat ze nauwelijks bruikbaar zijn. En van die studies die wel bruikbaar waren, luidt de conclusie dat het vaccin eigenlijk niet werkt." Schellekens noemt het onethisch een hele bevolkingsgroep te vaccineren met een vaccin dat bijna niets doet.

Aantal griepdoden lager
Het aantal mensen dat jaarlijks aan het influenzavirus in Nederland overlijdt, blijkt gebaseerd te zijn op een grove schatting. Het RIVM stelt op haar site dat er jaarlijks tussen de 1000 en 2000 influenzadoden zijn. Als er tijdens de winter meer mensen doodgaan dan normaal en als men weet dat het influenzavirus in het land is, noteert het RIVM alle extra doden als influenzadoden. Schellekens stelt dat er waarschijnlijk veel minder doden vallen door influenza omdat er in de wintermaanden ook mensen doodgaan aan allerlei andere virussen waartegen het vaccin niet helpt. Hij kijkt liever naar de cijfers van het CBS, die per winter gemiddeld aan niet meer dan 200 influenzadoden komen.

Toch blijven griepdeskundigen volhouden dat influenza een groot gevaar is dat jaarlijks bestreden moet worden met het wintergriepvaccin. In 2007 werd de leeftijd waarop mensen gratis een griepprik kunnen halen zelfs verlaagd van 65 naar 60 jaar. Daarmee kwamen er weer bijna een miljoen vaccinaties bij. Nederland heeft de hoogste vaccinatiegraad ter wereld. De kosten van de afgelopen wintergriepcampagne bedroegen 55 miljoen euro.

Verstrengelde belangen
De WHO, World Health Organization (de Wereldgezondheidsorganisatie), kwam het afgelopen jaar in opspraak vanwege de belangen die haar adviseurs in de farmaceutische industrie hebben. Deborah Cohen onderzocht die belangen en publiceerde hierover in het British Medical Journal. In ZEMBLA vertelt Cohen dat er binnen de WHO adviseurs waren die er voor hebben gezorgd dat de definitie van een pandemie versoepeld werd. Het aantal doden was niet langer van belang. Door het uitroepen van een pandemie traden slapende contracten met de farmaceuten in werking en kon er voor miljarden aan vaccins worden geproduceerd. Voor een pandemie die nog milder bleek dan de gemiddelde wintergriep en tot dan toe slechts 144 doden had geëist.

De voorstanders van het wintergriepvaccin zijn dezelfde mensen die tijdens de Mexicaanse griep avond aan avond in de nieuwsprogramma's zaten. Viroloog Ab Osterhaus werd steevast in de praatprogramma's aangekondigd als 'de man die over onze gezondheid waakt'. Hij waarschuwde voor de miljoenen slachtoffers die zouden kunnen gaan vallen. Osterhaus is behalve hoogleraar aan het Erasmus MC, lid van de Gezondheidsraad en adviseur van de farmaceutische industrie.

Samenstelling en regie: Sander Rietveld
Research: Simone Tangelder
Eindredactie: Kees Driehuis

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel De overbodige griepprik is uitgezonden op zaterdag 20 november door de VARA en NTR.