‘Wij zijn vrij in een kooi’

De Islamitische Oeigoerse minderheid in het westen van China wordt stelselmatig geïntimideerd door de overheid. Bovendien krijgen Oeigoeren nauwelijks de gelegenheid te profiteren van de economische vooruitgang. De meeste Oeigoeren voelen zich niet vrij te vertellen wat ze op hun hart hebben. Vrijheid van meningsuiting bestaat niet.

De imam van de grootste moskee van China formuleert het voorzichtig: "Er is geen beperking als wij voor de bevolking spreken als het maar volgens de regels van de regering is." Of, zoals een andere Oeigoer het noemt: "Wij zijn vrij in een kooi."

Paul Rosenmöller begint zijn reis door China in Kashgar, een overwegend islamitische stad in het westen van China. Tijdens het vrijdaggebed bezoeken ongeveer 15.000 moslims de moskee. Kashgar ligt in de provincie Xinjang, waar zo’n 9 miljoen Oeigoeren wonen.

De meeste Oeigoeren zijn boeren die zich duidelijk achtergesteld voelen ten aanzien van de Han-Chinezen die in steeds grotere getale in het westen komen wonen.

Een bezoeker van een theehuis zegt daarover: "Chinezen komen hier naar toe en kunnen bedrijven en restaurants beginnen. Zij kunnen makkelijk geld lenen. Zij importeren producten en verkopen die hier. Wij kunnen geen baan vinden en moeten voor hen werken."

Dat Oeigoeren voor Chinezen moeten werken is heel letterlijk te nemen. In Xinjang bestaat de ‘hasha’. Dit houdt in dat alle Oeigoeren één maand per jaar gratis voor de Chinese staat moeten werken. Dit gaat niet van harte: "We willen liever ons eigen werk doen in plaats van de hasha, maar we hebben geen andere keuze."

Terug in Nederland blijkt een ogenschijnlijk oppervlakkig interview met een pottenbakker een diepe lading te hebben. De tolk in Kashgar, die het gesprek tussen Rosenmöller en de pottenbakker vertaalt, interpreteert het gesprek op zijn manier. Dit blijkt als later met een onafhankelijke tolk wordt teruggekeken.

Paul Rosenmöller vraagt aan de pottenbakker: "Hoe belangrijk is het voor Oeigoeren om een eigen taal en cultuur te hebben hier in China?" De pottenbakker antwoordt in het Oeigoers tegen de tolk: "Het is beter als ik niet teveel praat. Ik ben geen politicus. Ik ben maar een gewone man. Als ik teveel praat krijgt mijn tong problemen. Dan krijg ik zorgen." De tolk vertaalt dit als volgt: "Dit is China. Er zijn hier 56 nationaliteiten. Die leven hier in harmonie. Ze kunnen het goed met elkaar vinden."

Presentatie: Paul Rosenmöller; regie: Martin Maat; camera: Peter van der Linden; geluid: Geert Poelgeest; montage : Arno Ouwejan; redactie: Lotje Dercksen, Sara Kisman, Marjolein Schut, Ying Huang(China); productie: Pauline Veltman; eindredactie: Christof van Basten Batenburg

Deze uitzending van het programma Paul Rosenmöller en... met de titel ‘Wij zijn vrij in een kooi’ is uitgezonden op zaterdag 5 juli door de IKON. De presentatie was in handen van Paul Rosenmöller.