De nieuwe revolutie

China worstelt met zijn recente verleden. De sporen van Mao en de wonden van de Culturele Revolutie zijn nog vers. Op het platteland is de schroom om hierover te praten nog niet overwonnen, maar als Paul Rosenmöller op zijn reis door China in Peking arriveert, blijkt het publieke debat - zij het schoorvoetend - op gang te komen.

Mingze Ruan, een man van 72, vertelt: "Als je een andere mening had, werd je daarop afgerekend. Er waren een paar docenten op onze school die gecorrigeerd werden, dat was heel heftig. Ze werden uit de groep gepikt en terechtgesteld. Sommigen pleegden zelfmoord."

In de zesde en laatste aflevering over China praat Paul Rosenmöller onder meer met schilders en dichters over het recente verleden. De dichter Tang Xiaodu, die pas 12 was toen de culturele revolutie in 1968 begon, mocht niet meer naar school: "Ik kan zeggen dat het recht mij ontnomen was. Toen ben ik naar het platteland gegaan. Ik zat drie jaar op een collectieve boerderij."

De schilder Bo Yun vertelt over de verschrikkingen: "De dag ervoor waren ze nog goede buren en de volgende dag werden ze samengedreven en met sikkels allemaal doodgeslagen. Jong en oud. Allemaal doodgehakt." Hij maakt het vergelijk met nazi Duitsland: "Omdat het hele volk gek geworden was en het hele volk in één leider geloofde."

En Wenbi Wang, een 71-jarige vrouw zegt: "Het is een pijnlijke geschiedenis als je er aan herinnerd wordt. Een nachtmerrie."

Sinds de jaren '80 is er in China veel veranderd, maar galeriehoudster Catherine Chang tempert het optimisme: "Vanaf de bevrijding en de culturele revolutie tot nu was kunst propaganda. Nog steeds is 80 tot 90 procent van de kunst propaganda. De Chinese kunstenaarsvereniging valt rechtstreeks onder de overheid."

Ook Tang Xiaodu zegt dat nog lang niet over alles vrijuit kan worden gesproken: "Er zijn natuurlijk gevoelige onderwerpen, zoals religie. Daar rust nog een taboe op." De dichter gelooft wel in een betere toekomst, maar dat gaat heel geleidelijk. "Er zal niet op een ochtend een mirakel van politieke veranderingen plaatsvinden. Via ons dagelijks werk kunnen we beetje bij beetje proberen de verandering te bevorderen."

Intussen wordt er op het Instituut voor Wereldsocialisme stevig nagedacht over de ideologische koers die de partij de komende decennia moet varen. Prof. Wengcheng Zhang is verbonden aan dit instituut. Zijn opvattingen over vrijheid van meningsuiting zijn weinig bemoedigend. Paul Rosenmöller vraagt hem waarom de Tibetaanse monniken die hij eerder op zijn reis is tegengekomen, niet voor de camera durfden te praten. Zhang: "Wat mij betreft mag iedereen zeggen wat hij wil, maar je moet rekening houden met de consequenties. Als je de belangen van andere mensen schaadt, kun je er op rekenen dat daar een reactie op komt, dat ze iets terugdoen."

Presentatie: Paul Rosenmöller; regie: Hans Hermans; camera: Peter van der Linden; geluid: Carla van der Meijs; montage : Paul Vleeshouwers; redactie: Lotje Dercksen, Sara Kisman, Marjolein Schut, Ying Huang (China); productie: Pauline Veltman; eindredactie: Christof van Basten Batenburg

Deze uitzending van het programma Paul Rosenmöller en... met de titel De nieuwe revolutie is uitgezonden op zaterdag 9 augustus door de IKON. De presentatie was in handen van Paul Rosenmöller.