Bedreigde bestuurders

Beschoten huizen, ingegooide ruiten, uitgebrande auto’s en anonieme doodsbedreigingen. Meer dan de helft van alle burgemeesters en wethouders zijn het doelwit van intimidatie en agressie, soms zelfs met grof geweld. Ook ruim een derde van alle raadsleden heeft hier mee te maken. Die bedreigingen hebben grote gevolgen voor het persoonlijke leven van een bestuurder, maar ze kunnen ook de besluitvorming van die bedreigde burgemeesters, wethouders of raadsleden beïnvloeden.

Excessief geweld
In dezelfde nacht dat de auto van zijn collega-wethouder in brand werd gestoken, vloog er bij hem een steen door de ruit. Daags daarna werd zijn woning met een vuurwapen beschoten, mogelijk als vergelding voor de ontmanteling van hennepplantages op een woonwagenkamp. Het overkwam toenmalig wethouder S. Strous van de gemeente Weert twee jaar geleden. Hij is één van de bestuurders die in ZEMBLA openhartig praten over het excessieve geweld en de invloed daarvan. ‘Er hebben driekwart jaar hele grote camera's voor en achter het huis gestaan. Er ontstaat een groot gevoel van onveiligheid. Je hoort elk geluid, wat 's nachts op elk onbestemd moment tot je komt’, vertelt de geëmotioneerde ex-wethouder.

Beïnvloeding van de besluitvorming
Maar niet alleen op persoonlijk vlak zijn de gevolgen groot. Bestuurders zeggen dat geweld en intimidatie leiden tot beïnvloeding van de besluitvorming. Zo probeerde toenmalig burgemeester R. van der Bie van de gemeente Moordrecht in 2004 de druk te weerstaan van Molukkers die haar ernstig bedreigden, omdat ze het niet eens waren met het gemeentebeleid over de toewijzing van woningen. Tegelijkertijd deden collega-bestuurders, die ook werden bedreigd, toezeggingen aan de Molukse gemeenschap. ‘Daarmee diskwalificeer je degene die zich wel aan de regels houdt. En je diskwalificeert jezelf, want waar sta je voor? Hoe betrouwbaar ben je als bestuurder, als overheid?’, aldus Van der Bie.
Als gevolg van de bedreigingen stapte Van der Bie uit het openbaar bestuur om er nooit meer in terug te keren.

‘Het is altijd een bedreiging van onze democratische besluitvorming, want mensen houden er toch rekening mee dat hen iets kan overkomen, of hun gezin’, zegt S. Bolten, voorzitter van de Wethoudersvereniging.

Geen onderzoek naar beïnvloeding
Dat bestuurders worden beïnvloed door intimidatie en geweld staat ook in het rapport ‘Bedreigd Bestuur’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar naar de invloed ervan op de besluitvorming van bedreigde bestuurders is nooit onderzoek gedaan. Wel staat vast dat in de loop der jaren een aantal lokale politici hun functie heeft neergelegd na bedreigingen.

Wethouder A. Kirkels van de gemeente Weert, die zijn auto in vlammen zag opgaan, zegt in ZEMBLA dat als bestuurders wijken voor bedreigingen, die bedreigingen succes hebben gehad: ‘Als je het openbaar bestuur als tegenstander ziet, kun je die met geweld aan de kant krijgen. Foute boel!’

Research: Norbert Reintjens.
Samenstelling en regie: Erwin Otten.
Eindredactie: Kees Driehuis.

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel Bedreigde bestuurders is uitgezonden op zaterdag 5 maart door de VARA en NTR.