Het testament van Tony

Op 6 augustus dit jaar overleed de Britse historicus Tony Judt op 62-jarige leeftijd aan de gevolgen van de spierziekte ALS. Judt was een groot denker over het politieke landschap waarin we leven. Zijn testament was de magistrale lezing What is Living and What is Dead in Social Democracy? gehouden in New York vorig jaar.

Judt zette in die lezing uiteen hoe de Westerse verzorgingsstaat het resultaat is van de verschrikkingen uit de vorige eeuw. De naoorlogse jaren waren immers doordrenkt van een breed gedragen besef dat een sociaal vangnet noodzakelijk is om herhaling van het oorlogsgeweld te voorkomen. Want Europa had aan den lijve de gewelddadige gevolgen ondervonden van ongelijkheid en onzekerheid in economisch barre tijden.

Maar Judt zag hoe in de laatste decennia deze zorgvuldig opgebouwde voorzieningen razendsnel werden afgebroken. De sociaal-democratie ging aan zijn eigen succes ten onder. Want juist door de welvaart en de sociale rust is men vergeten wat er aan de basis ligt van dit sociale stelsel. Terwijl men vroeger dacht in termen van goed en kwaad, wordt alles nu gemeten in economische maten.

Vandaag zijn we getuige van een verschraling van het politieke debat en een uitholling van de solidariteit. Dit is even betreurenswaardig als gevaarlijk, waarschuwde Judt. En bovenal frustreerde het Judt dat de zondeval van het neoliberalisme niet leidde tot een wijdverspreide schreeuw om een nieuw soort samenleving.

In zijn laatste publieke lezing pleitte Judt er daarom op een aangrijpende manier voor om nu meer dan ooit de sociaal-democratie te herdenken. In ‘Het testament van Tony Judt’ toont Tegenlicht cruciale passages uit Judts oproep. Tony Judts pleidooi klink door in drie portretten van hedendaagse verliezers van het door Judt gehekelde marktdenken: John Gerrits uit Sittard zag het buurthuis, waar hij dertig jaar sociaal werker was, verdwijnen omdat de gemeente met die grond liever winst maakte. Mark Goossens werkte ruim vijftien jaar in de Antwerpse Opel-fabriek, die in december definitief de deuren zal sluiten. En Laurent Giacomelli verloor zijn werk en zijn gezondheid als gevolg van de privatisering van France Telecom.

Regie: Chris Kijne/Maren Merckx/Alain Hertoghe
Samenstelling: Chris Kijne
Research: William de Bruijn/Maren Merckx
Productie: Bella Boender
Eindredactie: Henneke Hagen/Jos de Putter

Deze uitzending van het programma Tegenlicht met de titel Het testament van Tony is uitgezonden op maandag 11 oktober door de VPRO.