Door schilderijen heenkijken

We helpen kunstenaars met inzichten uit hersenonderzoek. Wetenschappers vertellen waar we naar kijken en waar onze hersenen door geprikkeld worden. Daarnaast volgen we een nieuwe scanner die dwars door de verflagen van een Goya en een Rembrandt kijkt. Onder het schilderij van Goya onthult de scanner een opmerkelijk portret van een generaal. Waarschijnlijk heeft Goya hier destijds om politieke redenen overheen moeten schilderen. Het was de eerste klus voor de kersverse XRF-scanner: het topstuk Don Ramón Satué van de Spaanse schilder Francisco de Goya. Bij het Rijksmuseum vermoedde men al langere tijd dat er iets bijzonders was met het schilderij, maar het was te fragiel om te onderzoeken. Joris Dik van de TU Delft bracht zijn nieuwe mobiele minideeltjesversneller naar het Rijksmuseum alwaar het apparaat weken achtereen elke millimeter bestraalde. Het onderliggende portret dat tevoorschijn kwam was voor kunsthistoricus Duncan Bull een grote verrassing. Het bleek om een hoge generaal te gaan uit de Napoleonistische tijd. Het schilderij werd nooit opgehaald door de generaal en later werd het te gevaarlijk voor Goya om het te houden. Daarom schilderde hij er een ander portret overheen, het oor liet hij intact. Een andere klus voor de scanner was het doorgronden van een belangrijk werk van Rembrandt, Saul en David. Dit schilderij heeft een gekke geschiedenis, men vermoedt dat er ooit een persoon tussenuit is geknipt. Petria Noble, hoofd conservator van het Mauritshuis zegt dankzij de scanner een betere diagnose te kunnen stellen hoe het schilderij gerestaureerd moet worden. In het tweede deel duiken we in de wereld van de neuro-esthethiek. Steeds meer wetenschappers houden zich bezig met de vraag of je in de hersenen kunt zien wat mensen mooi of interessant vinden. Matthew Self, neurowetenschapper, kijkt hoe onze hersenen visuele informatie verwerken. Volgens Self reageren wij sterk op lijnen en contrasten. Presentatie: Eric Arends.

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel Door schilderijen heenkijken is uitgezonden op woensdag 14 september door de VPRO.