Vuile olie van Shell

De ogen van de wereld zijn al wekenlang gericht op de golf van Mexico, waar BP een olielek probeert te stoppen, diep onder het zeeoppervlak. Ondertussen voltrekt zich in de Niger Delta, het zuidelijke deel van Nigeria, al 50 jaar een olieramp. Sinds de oliemaatschappijen daar hun jacht op olie begonnen, is er naar schatting 1,5 miljoen ton olie over de landbouwgronden en in de moerassen gestroomd. Die vervuiling gaat onverminderd door. De bevolking wil dat het eindelijk stopt en richt zijn woede op Shell. De leidende Nederlands/Britse oliegigant maakt miljarden winst, maar wordt ervan beschuldigd milieu en mensenrechten op te offeren. ZEMBLA trok naar de Niger Delta en zag de praktijken van Shell.

Kingsley Chinda, commissaris milieuzaken van de Nigeriaanse provincie Rivers State, is duidelijk: “De woede van de bevolking komt voort uit de manier waarop de oliemaatschappijen te werk gaan”. Voorbeelden hiervan treffen we in de hele Niger Delta aan. In het dorpje Jk4 toont dorpshoofd B. Ulolo de twintigste lekkage in een jaar tijd, veroorzaakt door oude en gebrekkige pijpleidingen van Shell. In Goi, een dorpje midden in het kwetsbare Deltagebied, ligt de ruwe olie nog op de oevers van de kreken, terwijl Shell het volgens inwoner Eric Barizaa als opgeruimd beschouwd. De vis is verdwenen, samen met het mangrovebos. Het drinkwater is aangetast, de kinderen van het dorp spelen in het met olie bedekte water.

Honderd kilometer verderop stuiten we op een verlaten dorp. De 15.000 inwoners zijn weggetrokken op een handvol na. Zij vertellen hoe conflicten uitbraken doordat Shell haar betalingen niet over de verarmde gemeenschap verdeelde, maar aan enkele individuen gaf. Een gevaarlijke handelswijze, omdat het daarmee de gemeenschap intern verscheurt. Dat weet ook Shell zelf, volgens oud-Shell adviseur S. Braide: “Ze zijn er bij verschillende bijeenkomsten op gewezen.” Ook een intern rapport uit 2003 bevestigt het. De strijd escaleerde met tientallen doden tot gevolg. Het plaatsje ligt er uitgestorven bij, terwijl Shell pal naast het dorp onverminderd doorgaat met het oppompen van de kostbare olie. Kingsley Chinda: “Laat ze op een humane manier winst maken. Levens zijn belangrijker dan winst.”

Ondertussen presenteert Shell prachtige winstcijfers in Den Haag en weet het bestuur de aandeelhouders, waaronder grote pensioenfondsen, ervan te overtuigen dat ze op een nette, duurzame manier werken in Nigeria. Rick van der Ploeg, hoogleraar economie aan de Oxford University vraagt zich af of de pensioenfondsen de ellende die de oliewinning met zich meebrengt, wel op hun geweten willen hebben: “Als de aandeelhouders echt eens door de Niger Delta gaan lopen, eens zien wat er met de locale bevolking gebeurt, dan vraag ik me af of je je nog zo comfortabel voelt met hebben van die aandeeltjes Shell.”

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel Vuile olie van Shell is uitgezonden op zondag 13 juni door de VARA en de NPS.