Ontucht in de kerk

Een priester uit Rijpwetering verkrachtte meermalen een minderjarig meisje en wordt veroordeeld, maar mag zich nog steeds priester noemen. Een dominee uit Eindhoven heeft seks met een psychiatrische patiënt en wordt overgeplaatst, maar niet ontslagen.

Twee voorbeelden van seksueel misbruik waarbij ambtsdragers uit de kerk betrokken zijn. In Nederland worden per jaar bij de kerken ruim veertig meldingen gedaan door slachtoffers van seksueel misbruik. In verschillende landen moet de kerk overgaan tot het betalen van grote bedragen aan slachtoffers, in Nederland probeert de kerk zoveel mogelijk te zwijgen.

Vooral kwetsbare gelovigen zijn het slachtoffer. Annet was zo’n kwetsbare vrouw die haar predikant om hulp vroeg. Het begon met troosten, met praten en liep uiteindelijk uit op seksuele handelingen. Annet: “Als ik vroeg waarom hij dat deed, zei hij omdat hij me wilde leren dat aanraking en seksualiteit ook fijn kon zijn. Aan het eind van zo’n gesprek, zei ik altijd dat hij niet weer hoefde te komen, maar als hij dan wegging, dacht ik: "Dan heb ik ook niemand meer om mee te praten".

Tweede kans
Volgens de Nederlandse kerken is alles goed geregeld. Maar slachtoffers van seksueel misbruik durven nauwelijks over hun ervaringen te praten en voor de kerkelijke daders worden vaak de begrippen vergeving en tweede kans uit de kast gehaald.

Slachtoffer Hans: “Christenen hebben een wasautomaat en daar gooien ze al hun zonden in en het wasprogramma heet vergeving. Dan komt alles er weer wit uit.”

Moeilijk te geloven
Als de dominee of priesters seksuele grenzen overschrijden, kunnen andere kerkgangers dat maar moeilijk geloven. In 2002 wordt tegen een dominee uit Eindhoven een klacht ingediend. De dominee maakt misbruik van een psychiatrische patiënt die hulp bij hem zocht. Tot ongeloof van het slachtoffer en haar omgeving wordt de dominee niet ontslagen maar overgeplaatst. De kerkgemeenschap kiest de kant van de dominee en het slachtoffer en haar familie worden uitgesloten van de kerkgemeenschap.

De affaire Rolduc begin jaren ’90 brengt voor het eerst aan het licht dat ook in de Nederlandse katholieke kerk misstanden plaatsvinden. Een priesterstudent wordt onder druk gezet door een invloedrijke conrector om een seksuele relatie aan te gaan. Na jaren klapt de priesterstudent uit de school omdat hij de situatie niet meer aankan. De conrector wordt met ziekteverlof gestuurd. ZEMBLA ontdekte dat hij al jaren als priester in Duitsland werkt.

Na deze affaire, komen slechts enkele zaken aan het licht. De meeste zaken worden intern afgehandeld mede dankzij de klachteninstellingen die de kerken sinds halverwege jaren ’90 hebben opgericht.

Kerk beschermen tegen aansprakelijkheid
De katholieke kerk scherpte in 2007 de regels aan voor haar klachteninstelling, Hulp en Recht. Dit was aanleiding voor de voltallige onafhankelijke commissie die de klachten van katholieke slachtoffers behandelden, om op te stappen, hetgeen door de katholieke kerk werd stilgehouden. Voormalig voorzitter Y. van Kuijck in ZEMBLA: “De commissie kreeg de indruk dat het veel belangrijker werd om ook de kerk te beschermen tegen allerlei aansprakelijkheidsrisico’s. Daardoor stond de positie van het slachtoffer niet meer centraal en dat was toch het uitgangspunt.”

Volgens P. Nissen, hoogleraar cultuurgeschiedenis van het christendom van de universiteit Tilburg, worden zelden tot nooit priesters uit het ambt gezet. Strenge straffen zijn uitzondering. Nissen: “Ik ken meer voorbeelden van priesters die geschorst zijn en na een tijdje in kerkelijke functies en zelfs weer pastoraal werk kunnen doen, zelfs met jongeren”.

Samenstelling en regie: Hetty Nietsch
Research: Marieke van Santen
Eindredactie: Kees Driehuis

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel Ontucht in de kerk is uitgezonden op zondag 21 juni door de VARA en de NPS.