De strijd om de Noordpool

In het wetenschapsdorp Ny-Ålesund op Spitsbergen vind je wetenschappers van allerlei pluimage: Duitse algenonderzoekers, Nederlandse vogeldeskundigen, Russische geologen en Chinese meteorologen. Ze zitten er voor de wetenschap, jawel, maar hun aanwezigheid dient ook een politiek doel: wie actief is in het Noordpoolgebied heeft een vinger in de pap als het ijs smelt. Labyrint over de strijd om de Noordpool.

Al eeuwenlang reizen ondernemers af naar Spitsbergen om daar, in het barre Arctische klimaat, op zoek te gaan naar grondstoffen. Walvisvaarders kookten blubber tot olie, mijnwerkers haalden steenkool naar de oppervlakte. Tegenwoordig is de walvisvaart vrijwel verleden tijd en zijn de mijnen gesloten. Maar de zoektocht naar grondstoffen gaat door. Want in de oceaanbodem onder de poolkap zou wel eens een grote voorraad olie en gas kunnen zitten. En nu het ijs aan het smelten is, komt de winning van die mogelijk aanwezige grondstoffen steeds dichterbij.

Dat de strijd om de Noordpool is losgebarsten blijkt wel uit de vlaggenplanterij die sinds enkele jaren bezig is. De Russen daalden met een onderzeeër af naar de geografische Noordpool en plaatsten er hun vlag. En de Canadezen en de Denen bakkeleien al jaren om de rots die Hans Eiland heet.

Maar het ouderwetse landjepik is niet de enige manier om aanspraak te maken op het recht om het Noordpoolgebied te exploiteren. Ook wetenschappers worden ingezet in het geopolitieke spel. Louwrens Hacquebord van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen neemt ons mee naar Spitsbergen, een van de meeste noordelijke plekken op aarde . Hij laat zien dat wetenschappelijk onderzoek is een belangrijke manier om een voet aan de grond te krijgen op de Noordpool.

Ook volgen we een andere Nederlander op de pool: ganzenonderzoeker Maarten Loonen. Met zijn team ontving hij vorig jaar de Labyrint publieksprijs. Door het ringen van grassprietjes, het tellen van ganzeneieren en het observeren van burgemeestermeeuwen, brengt hij het Arctische ecosysteem in kaart. Loonen en zijn medeonderzoekers dragen zo bij aan het in kaart brengen van klimaatverandering en bijbehorende verschuivingen in het ecosysteem.

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel De strijd om de Noordpool is uitgezonden op zondag 15 september door de VPRO.