Ziek van oorlog

Sultan is ziek van de oorlog. Op zijn 19e kwam hij, na een risicovolle reis van twee maanden, naar Nederland. Hij wilde naar Europa om de verschrikkingen van de oorlog in de Afghaanse hoofdstad Kabul te ontvluchten, maar had geen idee waar de mensensmokkelaars hem naar toe zouden brengen. In Nederland belandde hij in de psychiatrie, net als veel andere zwaar getraumatiseerde vluchtelingen. Sultan is één van de hoofdpersonen in deze aangrijpende documentaire van Hans Polak.

Sultan gaat drie dagen per week naar Equator, een voormalige afdeling van het Amsterdams Academisch Medisch Centrum, waar hij andere vluchtelingen ontmoet die net als hij lijden aan een posttraumatisch stressstoornis. Equator fungeert sinds kort als zelfstandig behandelprogramma, los van het AMC. Asielzoekers en vluchtelingen uit landen als Irak, Iran, Liberia en Bosnië worden er in groepsverband behandeld met sociotherapie. "We hebben de therapie speciaal ontwikkeld voor mensen die getroffen zijn door politiek of oorlogsgeweld," legt psychiater Pim Scholte, hoofd van Equator, uit. "We richten ons daarbij op onderling vertrouwen en een respectvolle omgang met elkaar."

Equator gaat er van uit dat individuele therapie pas aanslaat als de patiënten weer wat vertrouwen in het leven en in anderen hebben gekregen. Want daar ontbreekt het de meesten aan. Dukuli, die kindsoldaat in Liberia was, durft nauwelijks zijn ogen te sluiten omdat hij dan de schrikbeelden uit zijn verleden weer ziet. Hij hoort vaak stemmen die hem vertellen dat hij zichzelf moet verwonden. “Equator helpt me om me een beetje te ontspannen”, zegt hij. Dado schrikt vaak zwetend wakker als hij over de doden in Bosnië droomt. Eigenlijk wil hij niet meer leven. Ook met hem gaat het dankzij Equator beter.

Equator introduceerde de therapie ook in Rwanda, waar een groot deel van de bevolking getraumatiseerd is door oorlogsgeweld en genocide. De sociotherapie wordt daar omarmd en is inmiddels een succes. Met financiële ondersteuning van Cordaid zijn Rwandezen opgeleid tot sociotherapeut en zijn inmiddels meer dan vierduizend mensen met de therapie bereikt. Hans Polak laat in zijn documentaire zien hoe in verschillende dorpen groepjes worden gevormd, die samen de therapie volgen waardoor er weer sociale samenhang ontstaat in zo’n dorp Polak: “De mensen zien het bijna als een soort religie. In de dorpen wonen daders en slachtoffers vaak dicht bij elkaar. Ze leren nu weer met elkaar te communiceren. Er ontstaan zelfs verenigingen en bedrijfjes waar dat voorheen onmogelijk was.”

Ziek van Oorlog schetst een indringend beeld van de worsteling die vluchtelingen en oorlogsslachtoffers hier en in Rwanda doormaken en de rol die sociotherapie kan hebben bij het opbouwen van een beter bestaan.

Deze uitzending van het programma Ikon Documentaire met de titel Ziek van oorlog is uitgezonden op dinsdag 28 april door de IKON.