6-12-2009

In de twaalfde aflevering van Beagle, in het kielzog van Darwin vaart de Clipper Stad Amsterdam van Bahia Blanca naar Puerto Madryn. Het is het domein van onder andere de Zuidkaper, een walvissoort die vroeger intensief werd bejaagd.

Net als andere soorten is het imago van het dier de afgelopen eeuw totaal omgeslagen, van beangstigende vijand tot vriendelijke reus van de zee. De eeuw die begon met nietsontziende jacht eindigde met overspannen ecotoerisme. Vormt dat laatste niet opnieuw een bedreiging? En zijn we in onze idealisering van de walvis niet te ver doorgeschoten? Dat is het thema van deze uitzending.

Aan boord bevindt zich Els Vermeulen, een Vlaamse bioloog die al jarenlang de kolonie Zuidkapers bij Puerto Madryn bestudeert. Ze heeft het aantal zien groeien tot zevenduizend, want het gaat op dit moment weer goed met de Zuidkaper. De populatie van het ooit met uitsterven bedreigde dier neemt op dit moment met zes à zeven procent per jaar toe. Wat staat volledig herstel nog in de weg? En hoeveel last hebben ze tegenwoordig nog van passerende scheepvaart?

Redmond O'Hanlon is om een andere reden gefascineerd door walvis. Volgens het Amerikaanse tijdschrift Nature betekent het dier een van de belangrijkste bewijzen voor de juistheid van de evolutietheorie.

De walvissoorten stammen oorspronkelijk af van een vreedzame planteneter die het water opzocht om aan belagers te ontkomen. Daarmee maakte het dier een soort omgekeerde ontwikkeling door: van land naar zee in plaats van andersom. Darwin vond het destijds zó onwaarschijnlijk dat hij z'n ideeën daarover schrapte in de herdruk van On the Origin of Species.

En die zelfcensuur vindt O'Hanlon weer pikant. Darwin was kennelijk bang voor fantast versleten te worden, terwijl wat hij beweerde toch klopte.

Deze uitzending van het programma Beagle is uitgezonden op zondag 6 december door de VPRO.