Trade Mark 2010

Documentaire van Rudi Boon, Stefano Bertacchini.
Thema Heilige huisjes: Trade Mark 2010. Op 11 juni 2010 begint in Zuid-Afrika het wereldkampioenschap voetbal, het eerste op het Afrikaanse continent. Voor zulke megasportgebeurtenissen hebben ontwikkelingslanden aan stadions en infrastructuur een grotere achterstand in te halen dan gastlanden in Europa of Noord-Amerika. Om de nominatie te winnen werden de kosten dramatisch onderschat en de revenuen schromelijk overschat. De hoge uitgaven worden gerechtvaardigd door het WK te presenteren als een strategie voor economische groei en armoedebestrijding: het WK moet een katalysator zijn om de leefomstandigheden van de 'historically disadvantaged' te verbeteren. Dus belooft de regering prioriteit voor de kleine lokale ondernemer, vrouwenparticipatie, black empowerment en upgrading van achterstandsgebieden door de bouw van nieuwe sportvoorzieningen. Maar het nieuwgebouwde droomstadion in Kaapstad staat niet in een achterstandsgebied. Het staat in de duurste blanke wijk, onbereikbaar voor de miljoenen “disadvantaged” op de ver weg gelegen Cape Flats.

Dat roept de vraag op wat nu daadwerkelijk de nalatenschap is van een mega sportgebeurtenis als het WK voetbal. Tegenlicht onderzoekt de kansen en mogelijkheden van degenen die van dag tot dag voor hun inkomen zijn aangewezen op de informele economie, en die zichzelf alleen maar uit hun armoede kunnen trekken met een once-in-your-lifetime opportunity als dit WK. De verkopers, transportbedrijfjes, Bed & Breakfast initiatieven in townships, arts en crafts handelaren, zelfbenoemde gidsen en andere vindingrijke ondernemers.

Wat ze gemeen hebben is dat ze allemaal te maken krijgen met de onwrikbare reglementen van de FIFA. Tickets, accommodatie, transport, marketing, vergunningen en alle activiteiten in en om de stadions: de wereldvoetbalorganisatie beheert de complete inkomstenketen van de World Cup. Tegenlicht wist de hand te leggen op contracten die de FIFA sluit met regering en gemeentebesturen over het gebruik van de stadions, de openbare fanparken en de openbare ruimte. Contracten die bijvoorbeeld bepalen dat in en rond de stadions niet de foodmama’s, maar hoofdsponsor McDonald’s opereert.

Voor onze hoofdpersonen uit de townships rond Kaapstad is de vraag naar de nalatenschap van het WK een heel persoonlijke geworden. Tegen de achtergrond van de nieuwe skyline van architectonisch gedurfde stadions, is dit waar de uitzending over gaat: de creativiteit van de informele economie tegenover het keiharde, Westerse businessmodel van de FIFA.

Deze uitzending van het programma Tegenlicht met de titel Trade Mark 2010 is uitgezonden op maandag 16 november door de VPRO.