De Pensioenplunderaars

'Operatie Klimop'
Philips gepensioneerden zagen 150 miljoen euro van hun gespaarde geld verdwijnen in de zakken van malafide vastgoedjongens. Twee directeuren van hun eigen Philips pensioenfonds werden vorig jaar door de FIOD van hun bed gelicht. Het gaat om het grootste vastgoedfraudeonderzoek uit de Nederlandse geschiedenis. ‘Operatie Klimop’ biedt een ontluisterende blik in een wereld van mannen in strakke pakken met een losse moraal. Iedereen is te koop, soms al voor een glimmende Rolex of een paar dagen me een luxe jacht langs de Franse Rivièra.

Ferrari Testarossa
KRO’s Reporter reconstrueert hoe bij grote vastgoedtransacties van het pensioenfonds de miljoenen aan alle kanten weglekten. Daar kwam geen onderwereld aan te pas, wel keurige makelaars, taxateurs, notarissen en projectontwikkelaars. En niemand die zich afvroeg waarom de pensioenfondsdirecteur in een peperdure Ferrari Testarossa reed.
Reporter over het falend toezicht op de miljarden aan pensioengeld die omgaan in het onroerend goed.

Onderzoek Nederlandsche Bank (DNB): “Pensioenfondsen kwetsbaar voor fraude met vastgoed”
De interne controle op vastgoedtransacties door pensioenfondsen schiet tekort. Tien door de Nederlandsche Bank (DNB) onderzochte pensioenfondsen zijn ´´kwetsbaar voor vastgoedfraude.´´ Dat bevestigt DNB zondag in het KRO-programma Reporter. De Nederlandse fondsen hebben tientallen miljarden pensioengeld belegd in onroerend goed. Het interne toezicht op aan- en verkooptransacties is slecht geregeld.

Afgeluisterde gesprekken
De FIOD/ECD deed in november vorig jaar met 600 man invallen op 54 adressen in verband met een omvangrijke fraude met vastgoed van het Philips Pensioenfonds. Reporter reconstrueert zondag in de ‘De Pensioen Plunderaars’ hoe de directie van Philips Real Estate Management Investment, de vastgoedpoot van het fonds, privé miljoenen euro’s verdiende aan transacties met woningen, winkels en kantoren. Reporter kreeg de beschikking over meer dan honderd pagina’s afgeluisterde gesprekken tussen de hoofdverdachten, waaruit een ontluisterend beeld van georganiseerde witteboordencriminaliteit opstijgt (“We gaan melken, Rob, we moeten melken.”) Behalve Philips is ook het pensioenfonds voor de bouwnijverheid (BPF Bouw) geconfronteerd met interne fraude.

Kwetsbaar voor fraude
De Nederlandse pensioenfondsen hebben bij elkaar ruim 70 miljard euro (direct of indirect) belegd in vastgoed. Met aan- en verkooptransacties zijn soms honderden miljoenen euro’s gemoeid. Tot voor kort was daar geen extern toezicht op. De Nederlandsche Bank is sinds de fusie tussen de Pensioenkamer en de Verzekeringskamer in 2005 belast met het toezicht op de enorme vermogens van de pensioenfondsen. In 2006 begon DNB, onder meer naar aanleiding van een reeks liquidaties in de vastgoedwereld, met een gericht onderzoek naar de onroerend goed-handel in de pensioenwereld. In 2006 bezocht DNB vier pensioenfondsen met een substantieel belang in vastgoed. In 2007 en ook dit jaar volgden onderzoeken bij nog eens zes pensioenfondsen die een groot deel van het vermogen in onroerend goed hebben belegd. De uitkomsten zijn niet geruststellend. Alle tien door DNB doorgelichte pensioenfondsen zijn “kwetsbaar voor vastgoedfraude”, zo heeft de toezichthouder tegenover KRO’s Reporter bevestigd. Het onderzoek bracht aan het licht dat alle onderzochte fondsen onvoldoende intern toezicht houden op zogeheten sleutelfunctionarissen, medewerkers die vaak op eigen gezag beslissingen nemen over aan- en verkopen.

Verdachten
Het onderzoek van de FIOD/ECD naar de fraude bij het Philips Pensioenfonds richt zich vooral op een voormalige directeur die grote partijen vastgoed onder de marktwaarde verkocht aan bevriende relaties en in ruil daarvoor miljoenen euro’s aan steekpenningen incasseerde. Omgekeerd betaalde het pensioenfonds veel te hoge bedragen bij het aankopen van onroerend goed. De “winst” werd door privépersonen afgeroomd via een ondoorzichtig netwerk van bv’s. Een tweede directielid is eveneens verdachte. Reporter laat in de uitzending van zondagavond fragmenten horen uit door de FIOD/ECD met verborgen microfoons afgeluisterde gesprekken, waarin de verdachten afspraken maken over het betalen van steekpenningen, cash of in de vorm van exclusieve horloges en luxe boottripjes (“We hebben een crew van vijf man aan boord.”)

Verder onderzoek
Hoogleraar vastgoedkunde P. Kohnstamm bevestigt in de uitzending van Reporter dat er op dit moment bij verschillende pensioenfondsen forensische onderzoeken worden uitgevoerd naar mogelijke fraude. Ook R. de Wit, hoofdredacteur van het vakblad Vastgoedmarkt, zegt dat naar aanleiding van de affaire bij het Philips Pensioenfonds veel marktpartijen hun transacties ’’ opnieuw bekijken.’’ De Wit: ,,Ik verwacht dus nog wel een paar gevallen."

Behalve het Openbaar Ministerie onderzoekt ook Philips zelf de schade die het pensioenfonds als gevolg van de malversaties heeft geleden. Op dit moment leggen forensisch onderzoekers van Deloitte en het advocatenkantoor de Brauw Blackstone Westbroek de laatste hand aan het onderzoek dat voor de kerst gereed moet zijn. De uitkomsten vormen voor Philips de basis voor een civiele procedure tegen twee verdachte ex-directeuren. Mogelijk bedraagt de totale schade zo’n 150 miljoen euro. Voor dat bedrag heeft Philips alvast beslag laten leggen bij het duo.

Deze uitzending van het programma Reporter met de titel De Pensioenplunderaars is uitgezonden op zondag 30 november door de KRO.