Bestemming onbekend

In het Keniaanse vluchtelingenkamp Kakuma vangen hulporganisaties al twintig jaar vluchtelingen op. Inmiddels is het kamp uitgegroeid tot een economisch en humanitair centrum dat een grote aantrekkingskracht heeft op mensen uit de wijde omgeving. Wat eens begon als opvangkamp is nu uitgegroeid tot een permanente stad met bijna honderdduizend inwoners. Labyrint over onbedoelde steden.Vluchtelingenkampen zijn de snelst ontwikkelende steden die je kan bedenken. Terwijl de kampen oorspronkelijk zijn bedoeld als tijdelijke opvang, groeien ze vaak uit tot provisorische steden waar mensen zich permanent settelen: bewoners beginnen er een bedrijfje, sturen er hun kinderen naar school en begraven er hun overleden familieleden. Cultureel antropoloog Bram Jansen neemt Labyrint mee naar Kakuma, dé humanitaire hotspot van noordoost Afrika. Je hebt er internetcafé's, restaurants, kledingwinkels en een bibliotheek. Als je niet kan zien, kan je er naar een blindenschool en als je niet kan lopen is er het rolstoelbasketbalteam. Jansen laat zien hoe de bewoners de tering naar de nering zetten en binnen de kortste keren een nieuwe samenleving opbouwen - of die nou gewenst is in de ogen van de aanwezige hulporganisaties of niet. Ook architect James Kennedy deed onderzoek in vluchtelingenkampen. Om de veiligheid en leefbaarheid in deze nieuwe steden te waarborgen is het volgens hem essentieel dat er vanaf het allereerste begin stedenbouwkundigen betrokken zijn bij de bouw van het kamp. Zij staan voor een lastige klus. Want hoe plan je een stad als je nauwelijks tijd, geld en bouwmaterialen hebt? Kennedy zet zijn vraagtekens bij de huidige standaardrichtlijnen voor de bouw van vluchtelingenkampen en pleit voor een meer flexibele en organische aanpak. In deel twee van deze aflevering leggen we Nederlandse steden onder de loep. Onze steden lijken steeds vaker open te liggen voor nieuwe bekabeling, riolering en ander grondwerk. Overlast die voor veel mensen tot grote ergernis leidt. Onze steden zijn zo volgebouwd dat alleen onder de grond nog plek lijkt te zijn voor ontwikkeling. Ingenieur Johan Bosch ziet veel mogelijkheden voor deze ondergrond, maar roept tegelijkertijd op om zuinig te zijn op de ruimte onder onze voeten. Want terwijl in de stad om ons heen alles zo geordend lijkt, heerst er onder de oppervlakte chaos. Volgens Bosch moeten Nederlandse gemeenten daarom voortaan niet alleen bestemmingsplannen maken voor de bovengrond maar moeten ze ook de ondergrond duurzaam inrichten. Haast is geboden, want als we niet oppassen, zit ook de bodem binnen de kortste keren mutvol.

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel Bestemming onbekend is uitgezonden op zondag 19 augustus door de VPRO.