Over ons zelfbeeld

De laatste uitzending ging over ons ego, ofwel ons ‘zelf’. Hoe makkelijk hou je jezelf voor de gek? Wat bepaalt ons zelfbeeld en hoe goed kennen we ons zelf?

Het gezegde is bekend: 15 minutes of fame. Maar onderzoekers wilden wel eens weten hoe lang bekendheid echt duurt. Onderzoekers onderzochten 2000 kranten op de meest voorkomende namen er in. Het bleek dat 96% van de bekende mensen die in kranten voorkwamen, drie jaar er voor én drie jaar er na net zo veel in de krant hadden gestaan.

Concreet gezien betekent dit dat 'echte' bekendheid nooit overgaat. Als je eenmaal bekend wordt, blijf je het nog tientallen jaren. Het is een soort oneindige cirkel, omdat je bekend bent wordt er over je geschreven, waardoor je bekender wordt, waardoor er over je wordt geschreven. Oftewel, je blijft bekend tot in de lengte der dagen.

Stress

Een onderwerp dat veel met onze relaties met onszelf te maken heeft is stress. Het haar van onze gasten was opgestuurd naar het Erasmus MC, waar twee onderzoekers, Liesbeth van Rossum en Sabine Staufenbiel, het hebben onderzocht op het stresshormoon cortisol. Dankzij dit onderzoek konden zij precies in kaart brengen in welke periodes jullie veel of weinig stress hadden. Dit soort onderzoek naar het stresshormoon cortisol in je hoofdhaar is echt een uitkomst. Je cortisolgehalte verschilt heel erg door dag heen. Dus als je het in je speeksel of bloed meet is het maar een momentopname. Maar als je naar het haar kijkt dan kun je een veel nauwkeurigere inschatting maken van iemands gemiddelde stressniveau.

Wat veel mensen niet weten is dat alle vormen van chronische stress dezelfde uitwerking hebben op je lichaam, dus zowel topsport als werkdruk. Teveel stress is overigens heel slecht voor je, het verlaagt onze weerstand, als je dus voortdurend stress hebt word je daardoor sneller ziek. Maar het zorgt ook voor dat we bijvoorbeeld bij een belangrijk examen extra goed kunnen presteren.

Terug naar ons ego: het zogenaamde naam-letter-effect. We hebben een voorliefde voor de letters uit onze eigen naam, we denken positiever over iets dat met ons zelf is geassocieerd. Mannen met een naam die begint met een G, Ge of Geo blijken bijvoorbeeld vaker geoloog. Nicole is positiever over Nike dan Eva en Hans is minder positief over Peugeot dan Patrick.

Naast letters hebben we ook een voorkeur voor cijfers uit bijvoorbeeld een geboortedatum of telefoonnummer. En je doet zelfs aardiger tegen iemand waarvan je weet dat die op dezelfde dag jarig is als jijzelf.

Een ander effect waarvan we ons vaak niet bewust zijn: we hebben de neiging om vage beschrijvingen te zien als uniek van toepassing op onszelf. Dit is wat we noemen het Barnum effect. We beseffen ons vaak niet dat de beschrijving net zo goed van toepassing kan zijn op anderen. We vinden dat onze persoonlijkheid vele kanten kent, waar paragnosten en waarzeggers hun voordeel mee doen.

In het Verborgen Camera filmpje benoemt Johan bijvoorbeeld een aantal heel algemene eigenschappen ‘Je houdt heel erg van afwisseling’ of ‘je houdt er niet van als andere mensen je regels opleggen. ‘ Dit kan voor iedereen gelden maar omdat we onszelf als veelzijdig beschouwen, vinden we alles op onszelf van toepassing. En vooral wanneer het om positieve eigenschappen gaat. Je ziet dat vooral veel terug komen in de horoscoop!

Vrouwen zijn vaak wat onzekerder dan mannen. Vrouwen hebben bijvoorbeeld bij het maken van een natuurkunde examen last van het sterke vooroordeel in de maatschappij dat mannen beter zijn in exacte vakken dan vrouwen. Maar een schrijfoefening over wat je belangrijk vindt in je leven versterkt juist weer het zelfvertrouwen. Schrijven over dingen waar je goed in bent geeft je gewoonweg een beter gevoel over jezelf. En dat helpt dan dus zelfs bij een natuurkunde examen. Voor mannen is er geen effect wanneer ze schrijven.

Zo rond 2005 trok een reclame van een zeepfabrikant veel aandacht door het gebruik van ‘echte’, volslanke, modellen in plaats van altijd maar die gratenpakhuizen. Dit is een stukje uit die commercial…. De verwachting was natuurlijk dat deze reclame een positief effect zou hebben op het lichaamsbeeld van de vrouwen, en dat ze positiever over hun eigen lichaam zouden gaan denken. Maar dat effect bleef uit. Wat wel veranderde was de stemming van de vrouwen, ze voelden zich slechter dan wanneer ze keken naar een reclame met de standaard dunne modellen, en ze gingen zelfs minder eten. Vermoedelijk komt dit doordat ze bang zijn om dikker te worden.

Deze uitzending van het programma Over De Kop met de titel Over ons zelfbeeld is uitgezonden op vrijdag 24 mei door NTR. De presentatie was in handen van Johan Overdevest.