Gouden genen

Veldrijders Rebecca (16) en Jordi Talen (13) hebben het niet van een vreemde. Vader John Talen deed drie keer mee aan de Tour de France. Zijn kinderen behoren inmiddels ook tot de top van Nederland. Hadden deze wielertalentjes al een voorsprong voordat ze een fiets hadden aangeraakt? Wereldwijd onderzoeken genetici welke genen bepalend zijn voor bijvoorbeeld spierkracht, uithoudingsvermogen en de pijngrens. Zo kijkt genetica Martine Thomis naar het ACTN3-gen, een gen dat in verband wordt gebracht met de ontwikkeling van onze spieren. In Australie bepaalt men in de rugbytop aan de hand van dit gen welke plaats een speler krijgt op het veld. Ooit, in een ver verleden, deed Lizzy Brewster, onderzoeker aan het AMC, aan atletiek, de honderd meter sprint om precies te zijn. Toen al viel het haar op dat mensen met een West-Afrikaanse achtergrond het hardst liepen. Brewster denkt nu de verklaring te hebben gevonden. Daarbij is een centrale rol weggelegd voor het enzym creatine kinase (CK), dat zorgt voor het energietransport naar de spieren. In Nederland is er weinig aandacht voor innovatie in topsport, en dus ook voor het gebruik van genen als voorspeller. Waar men in Nederland wel op vooruit loopt is de mogelijke toepassing van gendoping. Al in 2003 schreef hoogleraar therapeutische genmodulatie Hidde Haisma een advies waarin hij aanraadde deze vorm van doping te verbieden. Het is de eerste doping ooit op de lijst die nog niet wordt toegepast. Denkt men. Volgens Haisma kan elke eerstejaars student farmacie dit met gemak zelf maken. Olivier de Hon, van de Nederlandse dopingautoriteit, hoopt dat gendoping nog lang op zich laat wachten. Uit het verleden is gebleken dat sporters zich te gemakkelijk als proefkonijn voor nieuwe soorten doping aanbieden. Maar deze vorm van doping is erg gevaarlijk. Omdat je aan de genen knutselt is het effect blijvend. Bovendien is gendoping moeilijk op te sporen omdat het lichaam de dope zelf aanmaakt. De Wereld Doping Autoriteit besteedt heel veel geld aan onderzoek naar methoden waarmee deze nepgenen kunnen worden opgespoord. Toine Pieters, hoogleraar geschiedenis van de farmacie, stelt dat topsport bij voorbaat oneerlijk is. Hij vraagt zich af of gendoping de regels en ethiek van topsport erg zullen gaan veranderen.

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel Gouden genen is uitgezonden op woensdag 9 juni door de VPRO.