Ieder mens wordt geboren met een uniek dna-profiel. Dat krijgen we van onze ouders mee. In elke cel van ons lichaam zit onze erfelijke informatie verstopt: het dna. En de genen zijn weer de volgorde van ons dna. Dna is dus eigenlijk een bouwplan van de mens. Het zijn twee draden die aan elkaar gelijk zijn. Elke draad bestaat uit vier ‘chemische bouwstenen’: de letters A, C, T en G. Een A zit altijd tegenover een T en een G altijd tegenover een C. Dat betekent dat als je die twee strengen van elkaar losmaakt, dat je weet hoe je de andere kant er weer bij moet maken. Dat dna wordt al geschreven als je nog maar 1 cel bent: in de buik van je moeder. Er kunnen ook fouten in het dna staan, bijvoorbeeld omdat je iets ‘fout meekrijgt’ van je vader of moeder. Maar het kan ook gebeuren tijdens de groei, dan zit het niet in de familie maar kan het toch zijn dat je een kind krijgt met een erfelijke aandoening omdat er iets fout is gegaan bij het kopiëren.
Genoom in kaart brengen
'Onze kleinkinderen zullen niet begrijpen dat wij durfden te leven zonder onze dna-informatie te kennen.' Johan den Dunnen, hoogleraar medische genoomtechnologie van het Leids Universitair Medisch Centrum weet het zeker. In de toekomst wordt het steeds normaler om je genoom in kaart te laten brengen. Whole genome sequencing heet dat: een techniek waarbij er een soort uitdraai wordt gemaakt van de 3 miljard letters A, C, T of G van een menselijk organisme. Voordat er ook maar iets zinnigs gezegd kan worden over iemands genen moet de letterreeks eerst geanalyseerd en geïnterpreteerd worden. Waar ontbreekt bijvoorbeeld een letter? Waar wijkt een letter af van het gemiddelde? En waar wordt die afwijking geassocieerd met ziekte of risico’s op ziekte? Deze technologie wordt vooralsnog vooral toegepast bij mensen die ziek zijn of de kans lopen een genetisch defect door te geven. Maar voor deze uitzending nam ook
Antoinette Hertsenberg de proef op de som en liet ze haar genen lezen. Let op: deze speciale manier van 'genoom-lezen' in het ziekenhuis is uniek en kan niet zomaar iedereen laten doen.
CRISPR-Cas: fouten uit dna knippen
Hoe werkt CRISPR-Cas? In de uitzending vertelt Niels Geijsen, Onderzoeker en hoogleraar regeneratieve geneeskunde, wat CRISPR-Cas kan betekenen voor bijvoorbeeld de spierziekte FSHD.
Meer over CRISPR-Cas
Medicatie bedoeld voor een andere kankersoort
Ook volgen we in deze uitzending de 27-jarige Jonathan Szegedi die uitgezaaide darmkanker heeft. Uit zijn genen blijkt dat hij een afwijking heeft die vaak voorkomt bij mensen met longkanker. Via de zogeheten Drup-studie waarbij uitbehandelde kankerpatiënten een medicijn kunnen krijgen dat normaal gesproken bedoeld is voor patiënten met een andere vorm van kanker - krijgt Jonathan een ander middel. Antoinette ontmoet Jonathan bij hem thuis en vergezelt hem naar het Antoni van Leeuwenhoek. Ook gaat ze langs Hartwig Medical Foundation in Amsterdam waar gigantische
computers het DNA van patiënten in kaart brengen.
Zit talent voor sport in de genen?
Daarnaast kijken we naar of aanleg voor sport in de genen zit.
Meer over sport en genen
Dokters van Morgen is dinsdag 23 oktober om 21.25 uur te zien op NPO 1.
Wil je meer weten over alle onderwerpen of vorige uitzendingen terugkijken? Bekijk het dossier!Dossier Dokters van Morgen
De presentatie was in handen van
Antoinette Hertsenberg. Deze uitzending van het programma Dokters van Morgen met de titel DNA werd uitgezonden op dinsdag 23 oktober door AVROTROS.
