Mokum Aleph

Een verhaal waarvan de ontknoping bekend is; wat in de film verteld wordt, is wat eraan voorafging. Alsof de geschiedenis teruggedraaid kon worden. 'Het Amsterdamsche Ghetto is de moederschoot van het Nederlandsche Jodendom. Wie in West-Europa het oer-licht van de Joodsche ziel wil opvangen, moet het Amsterdamsche ghetto binnengaan.' Het Amsterdamse getto binnengaan kan niet meer. Ook al zitten de archieven vol met materiaal, de mensen zijn weg. Hun cultuur, hun leefwijze, hun aanwezigheid lijkt niet meer dan een herinnering en de getuigenissen worden ook schaarser met het langzame verdwijnen van de laatste overlevenden. Deze verloren wereld wordt in de film tot leven gewekt. Amsterdam toont een verborgen en bijna vergeten, maar heel eigen gezicht. In de film wisselen heden en verleden elkaar af. De mensen in het verleden bewegen zich door de beelden, net als mensen in het heden; er is ruimte om verwantschap te voelen met hen die Amsterdam honderd jaar geleden bevolkten. De afstand van honderd jaar verdwijnt, de bewoners van toen lijken heel vertrouwd en bekend. Wat Amsterdam ooit de naam 'Jeruzalem van het Westen' gaf wordt zichtbaar. Het meest bepalende, de kern van deze Amsterdams-Joodse identiteit, is de verdwenen Jodenbuurt. De plek waar alles begon, de 'moederschoot' waaruit alles ontsproten is. Amsterdam heeft vele 'Joodse' buurten: de Rivierenbuurt, de P. L. Takbuurt, de Plantage, de Transvaalbuurt. Er is maar één wijk die dé 'Jodenbuurt' heet: de buurt tussen de Nieuwmarkt en het Waterlooplein, Rapenburg en Jodenbreestraat. Deze wijk onderging tussen de jaren 50 en 80 een fundamentele verandering, waardoor er nauwelijks iets van de oude Joodse buurt terug te vinden is. Vóór 1939 telde het aantal Joodse inwoners van Amsterdam 80.000. Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog is dit aantal naar ongeveer 10.000 geslonken. In deze film is het een bewuste keuze om niet verder te kijken dan het jaar 1940, het moment van de Duitse invasie. Waar de film zich op richt is de onaangetaste sfeer, het ongeschonden leven van vóór de oorlog. Het is een verhaal waarvan de ontknoping bekend is: wat in de film verteld wordt is wat eraan vooraf ging. Alsof de geschiedenis teruggedraaid kon worden.

Deze uitzending van het programma Joodse Omroep met de titel Mokum Aleph werd uitgezonden op zondag 25 oktober.