De tentoongestelde mens

In Deel 22 van Beagle, in het kielzog van Darwin, brengt de Clipper Stad Amsterdam een bezoek aan de eilanden Moorea en Tahiti.

Waarom worden Tahitiaanse vrouwen altijd afgebeeld met blote borsten en een bloemenslinger daar zorgvuldig langs gedrapeerd? En waarom is de Franse schilder Gauguin medeschuldig aan dit zorgvuldig gekoesterde beeld?

In The Origin of Species durfde Darwin het nog niet te hebben over de herkomst van de mens. Pas 12 jaar later, in 1871, betoogt Darwin in The Descent of Man dat alle mensen dezelfde stamouder hebben als de aap. Een theorie waaruit geconcludeerd kon worden dat verschillende volkeren zich in verschillende ontwikkelingsfasen bevinden. Ergo: de ene soort is verder ontwikkeld dan de andere. De Tahitiaan werd daarbij geplaatst tussen de werkelijke wilde en de beschaafde Westerling.

Bert Sliggers, conservator van Teylers Museum in Haarlem, komt aan boord. Hij stelde de tentoonstelling 'De Exotische mens' samen; over het tentoonstellen van inheemse 'wilden' aan een Westers publiek, begin 20e eeuw. Hij gaat voor de Beagle op zoek naar de geschiedenis van deze 'tentoongestelde mens' en brengt daarbij een bezoek aan Tiki Village. Dit toeristendorp op het eiland Moorea, vlakbij Tahiti, houdt de mythe van de 'exotische en nobele authentiekelingen' speciaal voor de Westerse toerist in stand.

Sociaaldarwinisten gingen aan de haal met termen als 'survival of the fittest' en 'missing link' en probeerden zo een wetenschappelijke basis te creëren voor reeds lang sluimerende sentimenten. Waar dat toe kon leiden, hebben we gezien in WO II en in Zuid-Afrika. De geschiedenis plaatst daarmee de onschuldige blote-borsten-vrouwen in Tahiti wel in een totaal ander perspectief…

Deze uitzending van het programma Beagle met de titel De tentoongestelde mens is uitgezonden op zondag 28 februari door de VPRO.