29-8-2011

Terug naar Biha?
Tijdens de Bosnische oorlog van 1992-1995 vielen zoveel doden en gewonden (uiteindelijk meer dan 200.000), dat de Veiligheidsraad op 7 mei 1993 besloot tot het instellen van safe areas om een aantal belegerde steden die zwaar onder vuur lagen van de Servische troepen te beschermen. Sarajevo, ?epa, Srebrenica, Gora?de, Tuzla en Biha? werden uitgeroepen tot 'safe areas'. Al deze steden hadden zwaar te lijden van de dagelijkse beschietingen, maar Biha? was er wel het ergst aan toe, al was het maar omdat de stad vrijwel volledig was afgesloten van de buitenwereld, geen voedsel en medische hulp ontving en er geen journalisten aanwezig waren om het oorlogsgeweld te registreren. De enige berichten over Biha? die de buitenwereld bereikten waren afkomstig van de UNMO, van United Nations Military Observers. In Biha? zaten er dertien, waaronder één Nederlander, kapitein Ad van de Kreeke. Ad van de Kreeke was een traditionele militair die graag wilde vechten. Hij had al eerder in Libanon gezeten en bij de beveiliging van een transportbataljon in Bosnië. Biha? leek hem wel wat, want daar werd flink geknokt. Ad van de Kreeke wist op 4 oktober de stad te bereiken en kort daarna werd de enclave hermetisch afgesloten en kon er geen mens meer in of uit. Vanaf dat moment namen de aanvallen in hevigheid toe. De stad werd beschoten met granaten, gebombardeerd met clusterbommen en bestookt met napalm. Elk dorpje dat door de belegeraars werd veroverd werd totaal uitgemoord, vaak nadat de mensen op gruwelijke wijze waren gemarteld. Ad van de Kreeke moest dat militair geweld registreren en het aantal slachtoffers vaststellen. In kleine opschrijfboekjes maakte hij zijn aantekeningen, maar al snel kon hij het alleen nog maar bijhouden door streepjes te trekken. De rapporten werden dagelijks opgestuurd naar de VN, maar ondanks de status van beschermd gebied greep de wereldgemeenschap niet in. Slechts één keer, op 19 november 1994, werd een vliegveld van de aanvallers gebombardeerd. De VN-waarnemers kregen de schuld en vanaf dat moment was Ad van de Kreeke geen onafhankelijke waarnemer, maar partij in het conflict en trok hij vuur aan van de aanvallers. Ad van de Kreeke wist het toen zeker, dit zou hij niet overleven. Hij besloot te vluchten, dwars door de Servische linies heen. Dat lukte hem in april 1995. Uitgesproken VARA ging met Ad van de Kreeke terug naar Biha? waar hij sinds 1996 niet meer was geweest. Het is een verhaal over oorlog en geweld en over de falende rol van internationale instituties, maar vooral een verhaal van een man die zich dankzij deze oorlog ontwikkelde van een traditionele vechtmachine tot een nadenkend mens. Presentatie: Brecht van Hulten.

Deze uitzending van het programma Uitgesproken is uitgezonden op maandag 29 augustus door de AVRO. De presentatie was in handen van Brecht van Hulten.