De grote schaduw van Stampersgat

Het dorpje Stampersgat ligt al ruim honderd jaar in de schaduw van een grote suikerfabriek. Generaties Stampersgatters werkten hier of verbouwden suikerbieten. Maar de fabriek moet dicht. Patrick Bus komt uit Stampersgat en in een persoonlijke documentaire onderzoekt hij de gevolgen van veranderingen in het persoonlijke leven van enkele dorpelingen.

Vader Kees Bus is net met pensioen, hij verloor al zijn tanden aan de gewoonte om op elk gerecht een schep suiker te doen: “Zonder suiker, dan kun je alles wel zonder doen.” Nu is hij ineens de hele dag thuis. Moeder Agnes werkt in het documentenhuisje van de suikerfabriek waar zij alleen nog maar kan zwaaien naar de vrachtwagenchauffeurs die vroeger bij haar de bieten kwamen wegen. Volgend jaar is ze waarschijnlijk niet meer nodig en thuis vraagt ze zich af zij eigenlijk nog wel met haar gepensioneerde man verder wil: “Ik ben nog nooit in mijn uppie geweest, dus ik weet niet wat dat is, in je uppie zijn.” Neef Gustav neemt op dit slechtst denkbare moment de suikerbietenboerderij van zijn ouders over, maar krijgt geen ruimte om het op zijn eigen manier te doen. De priemende ogen van zijn vader branden in zijn rug. Hij vindt zijn onafhankelijkheid uiteindelijk in de aardappelfabriek.

Europese wetgeving heeft bepaald dat de subsidie op suikerbieten wordt afgeschaft, de prijs van suiker daalt en duizenden Nederlandse suikerboeren gaan failliet. In de documentaire De grote schaduw van Stampersgat zien we hoe de dorpsbewoners zich plotseling afvragen wie ze eigenlijk zijn en hoe ze zich tot elkaar moeten verhouden nu de navelstreng tussen de suikerbiet en Stampersgat langzaam wordt doorgesneden. Eenmaal uit de schaduw van de suikerfabriek, maakt iedereen in het dorp zich op zijn manier los van wat altijd vanzelfsprekend was in een documentaire over individualisering en over hoe Europese politiek doorwerkt in de Nederlandse huiskamer.

Deze uitzending van het programma Holland Doc met de titel De grote schaduw van Stampersgat is uitgezonden op donderdag 30 oktober door de VPRO, de NPS, de IKON en Human.