Wildwest bankieren

In Nederland zijn in de afgelopen jaren achtduizend risicovolle hypotheken verkocht door ELQ, een dochterbedrijf van de Amerikaanse bank Lehman Brothers. Net als in de Verenigde Staten richtte ELQ zich met haar hypotheken op een doelgroep van mensen die bij reguliere banken geen hypotheek konden krijgen.

Veel van deze mensen zijn de afgelopen maanden in de problemen geraakt, doordat zij hun hypotheeklasten door de stijgende rente nauwelijks meer konden betalen. Een ex-directeur van ELQ in ZEMBLA: "Ik weet honderd procent zeker dat er fouten zijn gemaakt."

De Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers was hét voorbeeld van een risicobank. Op 15 september ging de bank failliet, het startsein voor de wereldwijde kredietcrisis. Lehman Brothers verkocht in Amerika via dochterondernemingen zogenaamde subprime hypotheken, hypotheken met stijgende lasten, gericht op lage inkomensgroepen.

In 2004 besloot Lehman Brothers ook in Nederland hypotheken aan deze doelgroep te gaan aanbieden. De speciaal daarvoor opgerichte dochteronderneming ELQ richtte zich op mensen zonder vast inkomen, kleine zelfstandigen en mensen met een BKR-notering; een ‘gat in de markt’ volgens ELQ. Een groot deel van de hypotheken die ELQ aanbood hebben een variabele rente: iedere maand opnieuw wordt de rente bepaald, aan de hand van de zogeheten Euribor, de rente van leningen tussen banken onderling. Die rente steeg vanaf september met grote sprongen.

Niet goed voorgelicht
Verschillende cliënten vertellen in ZEMBLA dat zij door de tussenpersonen die voor hen een hypotheek bij ELQ afsloten, niet goed zijn voorgelicht over de risico’s van de variabele rente. Daarnaast sloten tussenpersonen tegelijkertijd verzekeringen met hoge kosten af, waarover geen duidelijke afspraken waren gemaakt.

Volgens ex-directeur E. de Jong van ELQ waren sommige tussenpersonen meer geïnteresseerd in de aantrekkelijke provisies, dan in de vraag of cliënten wel in staat waren om aan hun hypotheekverplichtingen te voldoen.

De Jong stelt ook dat de AFM (Autoriteit Financiële Markten), die toezicht houdt op het werk van hypotheekverstrekkers en tussenpersonen, nauwelijks van zich liet horen. "Ik heb verbijsterend weinig van activiteiten van de AFM gemerkt." Maar AFM-bestuurder Th. Kockelkoren vindt dat de toezichthouder wel degelijk haar werk heeft gedaan.

Research: Frans Glissenaar.
Samenstelling en regie: Dirk Bayens.
Eindredactie: Kees Driehuis

Deze uitzending van het programma Zembla met de titel Wildwest bankieren is uitgezonden op zondag 7 december door de VARA en de NPS.