Hoogvliegen in laagland

Rob Wijnberg in gesprek met Frank Furedi, Brits socioloog en auteur van o.a. het spraakmakende boek Where have all the intellectuals gone?, Robbert Dijkgraaf, hoogleraar wis- en natuurkunde en president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, en John Moravec, werkzaam aan de Universiteit van Minnesota en auteur van A New Paradigm of knowledge production in higher education.

In deze laatste uitzending rond het thema “Excellence” gaan wij met een aantal experts op zoek naar antwoorden op de meest prangende vragen met betrekking tot onderwijs. Wat is er nodig voor een betere talentontwikkeling in Nederland en hoe kan dat samen gaan met meer diversiteit?

Met Frank Furedi analyseren we in bredere zin zijn maatschappijkritiek dat streven naar waarheid, het stellen van intellectuele en morele normen en het uitdagen van mensen (versus ‘gewoon gelukkig zijn zoals het is’) uit de gratie is geraakt. Vervolgens spitst zijn analyse zich toe op het onderwijs en wat daar volgens hem mee mis is. Maar Furedi is vooral interessant omdat zijn kritiek vooral ook een totale kritiek op de postmoderniteit is: slachtoffercultuur, anti-intellectualisme, kinderen niet durven uitdagen.

Robbert Dijkgraaf wijt een belangrijk deel van de problemen van het Nederlandse onderwijs aan het conservatisme van de academische en bestuurlijke elite in Nederland. Hoe bereiken we dat het Nederlandse hoger onderwijs een afspiegeling wordt van de samenleving en niet langer een witte aangelegenheid is? In Nederland lijkt het vocabulaire en de wil om hierin verandering te brengen te ontbreken. De algemene opvatting is dat, als je niet doordringt tot het hoger onderwijs, je gewoon niet goed genoeg bent. Wat zijn de gevolgen? Het Amsterdam University College mag geen prestigieus “white college” worden in een halfzwarte stad. Wat moet er dan volgens Dijkgraaf anders?

Met John Moravec gooien we alles over een andere boeg. Furedi en Dijkgraaf zijn namelijk, zo zou je kunnen zeggen, hopeloos ouderwets in hun systeemdenken: het onderwijs gaat al lang niet meer om het vergaren van kennis of het verwerven van macht. Macht is immers steeds meer gefragmenteerd: ieder zijn eigen waarheid/Google/Wikipedia. Is een elite dan nog wel nodig? Waarom excelleren als je alles al hebt? Waarom kennis vergaren als alles open source is? De postmoderne mens - en dus ook de jongere - heeft talloze identiteiten; waarom zou het onderwijs ze in een keurslijf moeten duwen?

De interviews worden gedaan door Rob Wijnberg, schrijver, gespreksleider en journalist bij NRC Next. De hoofdvraag die aan de interviews ten grondslag ligt is steeds de volgende: Waar is onderwijs eigenlijk voor bedoeld?
Om kinderen:
- zo hoog mogelijk te laten presteren (economisch)
- zo gelukkig mogelijk te laten worden (persoonlijk)
- zoveel mogelijk aan de samenleving te laten bijdragen (burgerschap)

Uitzending 23 maart 2009
Rob Wijnberg
Productie: Janneke van de Kerkhof
Eindredactie: Jos de Putter, Henneke Hagen

Deze uitzending van het programma Tegenlicht met de titel Hoogvliegen in laagland is uitgezonden op maandag 23 maart door de VPRO. Te gast waren Rob Wijnberg en Robbert Dijkgraaf.