Waterlijken

“Hoe het ruikt is niet te omschrijven, dat moet je ervaren. Het is een geur die je vervolgens altijd zal herkennen.” De mannen van de waterpolitie hijsen het lijk dat zojuist uit het water is gehaald op de brancard. Vervolgens komt er een enorme machinerie van specialisten op gang om te achterhalen wat de doodsoorzaak is, en meer nog: Wat is zijn of haar naam?

Uit de grote rivieren die vanuit Duitsland ons land binnenstromen worden jaarlijks zo’n 200 lijken geborgen door de waterpolitie. Documentairemaakster Nelleke Koop volgt de mensen die betrokken zijn bij de zoektocht naar het verhaal van een waterlijk. Het is een film over de vergankelijkheid van het leven en over de kostbaarheid van het menselijk lichaam en de menselijke identiteit.

We kijken mee met de waterpolitie die het lichaam bergt, de technisch rechercheur die het onderzoek leidt, de schouwarts die als eerste het lichaam bekijkt, de forensisch patholoog die middels sectie op het lichaam de doodsoorzaak vaststelt en de obductie-assistenten die het lichaam verzorgen als alle onderzoeken zijn afgerond. Langzaamaan geven ze het lichaam zijn verhaal en hiermee zijn identiteit en waardigheid terug.

Meestal betreft het beschadigde lichamen van mensen die ergens familie hebben die naarstig naar ze op zoek is. Maar soms zijn de stoffelijke overschotten van mensen die niemand lijkt te missen. Vaak is er sprake van een onnatuurlijke dood als gevolg van moord, zelfmoord of een ongeval. Uit angst sporen te missen die het geheim van het lichaam kunnen ontrafelen bekijken politie en artsen zorgvuldig alle details.

We zien een frêle vrouw, forensisch patholoog Bela Kubat, te midden van vier grote mannen. “Urineblaas?” vraagt een van de mannen. “Sterk gewelfd,” roept Bela met duidelijke stem terug. “Maag? Grijs-roze en sterk opgeblazen. Dunne darm? Roze. Maaginhoud?” Zo gaan ze verder totdat het hele lichaam in kaart is gebracht. Hoe professioneel ze ook te werk gaan, het is duidelijk dat het hen niet onberoerd laat. Het beeld van de obductie-assistent die met zijn enorme handen behoedzaam het lichaam van de dode man verzorgt, zal menigeen bijblijven.

Regisseur Nelleke Koop ontwikkelde het filmplan voor Waterlijken tijdens de IDFA-Mediafonds Workshop 2011. Ze won hiermee de Mediafondsprijs Documentaire 2011, bestemd voor de realisering van de film. De documentaire is een coproductie van Selfmade Films en Human.

Deze uitzending van het programma 2Doc met de titel Waterlijken werd uitgezonden op dinsdag 18 maart door de VPRO.