Met geluk geboren

Gelukkig zijn, dat willen we allemaal. Tijdschriften, televisieprogramma's en cursussen spelen hierop in. Ze overladen ons met tips voor een plezierig leven. Heeft dat zin? In hoeverre is ons geluk te beïnvloeden? Labyrint vraagt zich af waar het geluk zit en of we het wel moeten willen bereiken. We kennen ze allemaal wel: die mensen die altijd een beetje somber zijn en die vrolijke personen, die ongeacht tegenslag blijven lachen. Geluk of ongeluk horen dus bij een mens. Maar is geluk iets wat je hebt of kun je het verwerven? Geluk zit in onze genen, zo blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek. Je bent er mee geboren. Of niet. De Amerikaan Jeff Sloan (biostatisticus en oncoloog, Rochester, USA) doet al jaren onderzoek naar het gevoel van kwaliteit van leven, zoals geluk in wetenschappelijke termen wordt omschreven. In zijn werk met kankerpatiënten zag hij dat het levensgeluk van zijn patiënten, en vooral de veranderingen hierin, goede voorspellers waren van het verloop van de ziekte. Ook zag hij dat veranderingen in geluksgevoel tijdelijk waren. Iemand komt uiteindelijk weer terug op zijn oude niveau. Hij kwam tot de conclusie dat geluk biologisch bepaald is en duidelijk invloed heeft op onze levensduur. Onderzoeker Meike Bartels (biologische psychologie, VU) raakte door haar tweelingonderzoek ook overtuigd dat geluk in de genen zit. Eeneiige tweelingen blijken in hun geluksbeleving meer overeen te komen dan twee-eiige tweelingen. Ook geneticus Frank Baas (hoogleraar Neurogenetica, AMC) raakte overtuigd. Hij richt zijn onderzoek nu op het vinden van het genenprofiel voor geluk. De wetenschappelijke zoektocht naar het geluk werd lange tijd niet serieus genomen, maar krijgt nu steeds meer aanhang. Vooral omdat het kan leiden tot betere behandelmethodes. Geluk beïnvloedt dus onze levensduur. Maar waarom is er dan nog verdriet, spanning en depressie? Waarom zijn die emoties in door de millennia heen niet weggeëvolueerd? Psychiater Witte Hoogendijk (Hoogleraar biologische psychiatrie) legt uit dat depressie een natuurlijke aanpassing is. In moeilijke situaties reageren mensen net als ratten, apen of andere dieren. Ook die trekken zich terug en raken depressief. Lange tijd werd gedacht dat depressief gedrag een zwakte is. Jaap Koolhaas (hoogleraar gedragsfysiologie RUG) bewees echter met zijn rattenonderzoek dat depressief gedrag heel functioneel kan zijn. Emoties die wij als negatief bestempelen hebben vaak een belangrijke functie voor ons. Neuro-biologe Marianne Joels laat met een stress-experiment zien dat juist op momenten van grote spanning ons geheugen veel beter werkt en we veel alerter zijn. Emoties van geluk en ongeluk hangen samen met overleven. Ze leren ons wat goed voor ons is en wat niet. We hebben ze allebei nodig om te overleven. Dat is precies de reden dat ons streven naar volledig geluk geen zin heeft. Dat bijt zichzelf in de staart zo stelt ethicus Martin van Hees uit (Hoogleraar ethiek en politieke theorie, RUG).

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel Met geluk geboren is uitgezonden op woensdag 24 maart door de VPRO.