Medicijnen, placebo en bijwerkingen

Als patiënt wil je niet dat je arts je voorliegt. Maar soms kan het juist helemaal geen kwaad dat een arts een nepmedicijn voorschrijft. Het kan de patiënt zelfs beter maken. Pillen van suiker en het brein als medicijn. Bij de werking van geneesmiddelen speelt het placebo-effect altijd een rol. De verwachting dat een behandeling je beter maakt, draagt bij aan het verhelpen van de klacht. In de medische wetenschap worden placebo's al sinds de jaren '50 gebruikt als controlemiddel bij onderzoek naar nieuwe medicijnen. Maar onderzoek naar de werking van het placebo-effect op zich heeft lang op zich laten wachten. Wat gebeurt er eigenlijk in ons lichaam als we een neppil nemen? Neurofysioloog Fabrizio Benedetti is een van de voorlopers op het gebied van placebo-onderzoek. Hij ontdekte dat placebo's werken doordat de hersenen zelf de werkzame stoffen van het verwachtte medicijn aanmaken: bij toediening van een placebo maken parkinsonpatiënten zelf weer dopamine aan en voelen mensen met pijnklachten zich beter door een zelfgemaakte pijnstiller. Jozien Bensing, hoogleraar gezondheidspsychologie, pleit voor een herwaardering van het placebo-effect onder artsen. Ze stelt dat het daarbij niet nodig is om te liegen of neppillen voor te schrijven. Alleen al het ritueel van de behandeling doet wonderen. 'Artsen moeten zich bewust zijn dat de verwachtingen van een patiënt een belangrijk effect hebben op het herstel. Met een hoopgevende boodschap kan je als arts al heel veel bereiken.' Waar placebo's werken ondanks het ontbreken van werkzame stoffen, worden andere medicijnen soms afgeschreven omdat ze juist te veel werkingen hebben in het lichaam. In het tweede deel gaan we op zoek naar schadelijke en nuttige bijwerkingen van bestaande medicijnen. Wie had gedacht dat Softenon weer op de markt zou komen?

Deze uitzending van het programma Labyrint met de titel Medicijnen, placebo en bijwerkingen is uitgezonden op donderdag 13 september door de VPRO. Te gast was Jozien Bensing.