Jan Otte

Nederlandse militairen worden steeds vaker ingezet voor buitenlandse vredesmissies, zoals nu naar Afghanistan. Maar welke risico’s lopen ze eigenlijk? Worden de persoonlijke gevolgen van deze uitzendingen niet onderschat? Van de 150.000 Nederlandse veteranen krijgt 20 % ooit na uitzending psychische problemen. 5% daarvan heeft ook professionele hulp nodig om daaruit te komen. Bij Jan Otte begonnen de problemen 10 jaar nadat hij was uitgezonden naar voormalig Joegoslavië en Rwanda. Hij vecht nu al jaren tegen een posttraumatische stress-stoornis (PTSS). “Ik heb heel lang gedacht dat er met mij niks aan de hand was en dat de rest van de wereld raar deed.” Vrijdag 15 februari wandelt Hella van der Wijst met Jan Otte en zijn partner Alwin Bisschop.

In 1993 is Jan gewondenverzorger van de UNPROFOR-missie in voormalig Joegoslavië. Een half jaar na terugkomst gaat hij als hulpverlener aan de slag in een vluchtelingenkamp in Rwanda. Jan: “Wat me het meest is bijgebleven is de massaliteit en de hulpeloosheid. Honderden mensen stonden te wachten om geholpen te worden. Ik wilde wel wat doen, maar ik kon zo weinig doen.”

Na zijn terugkeer in Nederland gaat Jan aanvankelijk weer aan het werk op de kazerne, maar na een paar jaar besluit hij defensie te verlaten. Jan wordt ambulancechauffeur bij de GGD in Haarlem. Als hij in 1997 te hulp moet schieten bij een groot mistongeval op de A9, voelt het alsof hij in één klap terug is in de chaos van Rwanda. “Toen ik later thuiskwam ben ik ingestort. De beelden van Rwanda kwamen terug,” vertelt de voormalige gewondenverzorger. Jan doet het een tijdje wat rustiger aan. Dat gaat goed, tot 2003.

Tijdens een reünie van mensen die in Rwanda hebben gezeten, vertelt een professor van het Centraal Militair Hospitaal iets over PTSS, een posttraumatische stress-stoornis. Jan: “Die man gaf wat voorbeelden van PTSS: veel dromen, flashbacks, slecht slapen, angstig en een kort lontje. Ik dacht dat hij over mijn leven aan het vertellen was”. Als Jan zich laat onderzoeken, wordt er chronische PTSS geconstateerd.

“Ik heb heel lang gedacht dat er met mij niks aan de hand was en dat de rest van de wereld raar deed. Ik wist wel dat ik wakker lag, maar dat lag echt niet aan mij. Ik zag het nooit als ziekte. Mijn partner Alwin heeft ervoor gezorgd dat ik me toch liet onderzoeken, omdat ik volgens hem niet meer te ‘handelen’ was,” aldus Jan.

Alwin Bisschop, de partner van Jan, vertelt: “Ik heb weleens gedacht: als ik een enkele reis Timboektoe kan krijgen, zou dat fijn zijn. Maar: ik weet wie in hem woont, daar ben ik ooit verliefd op geweest en dat gevoel houd ik vast. Die Jan zit nog wel ergens.”

Deze uitzending van het programma De wandeling met de titel Jan Otte is uitgezonden op zondag 27 juli door de KRO. De presentatie was in handen van Hella van der Wijst. Item is niet meer te bekijken